Bolid to jedno z fascynujących zjawisk astronomicznych, które wzbudza zainteresowanie zarówno profesjonalnych astronomów, jak i miłośników nieba. Ten wyjątkowo jasny meteor w trakcie swojej podróży przez atmosferę ziemską rozświetla niebo i może pozostawić po sobie ślad, a nawet eksplodować.
Jakie informacje znajdziemy w publikacji?
Definicja bolidu
Bolid to meteor, czyli małe ciało niebieskie pochodzące najczęściej z fragmentów komet lub asteroid, które wchodząc w atmosferę Ziemi staje się widoczne na niebie jako świetlista smuga.
Charakterystyczną cechą bolidu odróżniającą go od zwykłych meteorów jest jego wyjątkowo duża jasność. Bolidy są jaśniejsze niż Wenus, a ich blask może dorównywać lub przewyższać jasność Księżyca w pełni.
W wielu przypadkach bolidy kończą swoją podróż eksplozją w atmosferze, co czyni to zjawisko jeszcze bardziej spektakularnym. Tego rodzaju eksplozje mogą być słyszalne na Ziemi w postaci głośnych odgłosów, a niekiedy pozostają po nich odłamki, zwane meteorytami, które docierają do powierzchni naszej planety.
Jak powstaje bolid?
Bolid powstaje, gdy obiekt kosmiczny, zazwyczaj fragment asteroidy lub komety, wpada w atmosferę ziemską z ogromną prędkością, sięgającą nawet kilkudziesięciu kilometrów na sekundę. W trakcie tego procesu, ze względu na tarcie powietrza, obiekt nagrzewa się do bardzo wysokiej temperatury, co prowadzi do jego spalania i wytwarzania intensywnej poświaty.
Jeśli obiekt ma wystarczająco dużą masę, może wywołać wybuch, który zwiększa jasność zjawiska i tworzy efekt przypominający eksplozję. Taka eksplozja może mieć również wpływ na otoczenie – w skrajnych przypadkach powoduje fale uderzeniowe, które są odczuwalne na powierzchni Ziemi.
Polecamy również …
Znane przykłady bolidów
Na przestrzeni lat bolidy były wielokrotnie obserwowane i dokumentowane. Oto kilka najbardziej znanych przypadków.
Bolid czelabiński (2013)
Jednym z najgłośniejszych wydarzeń związanych z bolidem w ostatnich latach było zjawisko w okolicach Czelabińska w Rosji, które miało miejsce 15 lutego 2013 roku. Obiekt, który wszedł w atmosferę, miał średnicę około 20 metrów i eksplodował na wysokości około 30 km nad powierzchnią Ziemi. Fala uderzeniowa, która powstała w wyniku wybuchu, zniszczyła szyby w tysiącach budynków i spowodowała obrażenia u ponad 1500 osób.
Bolid tunguski (1908)
Jednym z najbardziej zagadkowych bolidów w historii jest tzw. bolid tunguski, który eksplodował nad syberyjską tajgą w 1908 roku. Wybuch miał siłę równą kilkudziesięciu megatonom TNT, niszcząc las na obszarze około 2000 km kwadratowych. Do dziś pozostaje wiele pytań dotyczących tego zjawiska, choć większość naukowców uważa, że za eksplozję odpowiedzialny był bolid, prawdopodobnie fragment komety lub asteroidy.
Bolid Peekskill (1992)
Zdarzenie w Peekskill w stanie Nowy Jork miało miejsce 9 października 1992 roku. Wtedy to bolid wszedł w atmosferę, a jego fragmenty spadły na samochód zaparkowany w jednym z miasteczek. To wydarzenie jest wyjątkowe, ponieważ bolid został zarejestrowany przez kamery w różnych miejscach, a znaczna część meteorytu przetrwała, co pozwoliło na dokładne badania.
Rola bolidów w badaniach kosmicznych
Bolidy, jako szczególnie spektakularne meteory, mają duże znaczenie dla astronomów. Ich obserwacja pozwala na lepsze zrozumienie budowy i pochodzenia małych ciał Układu Słonecznego, takich jak asteroidy i komety. Analiza fragmentów, które docierają na Ziemię w formie meteorytów, dostarcza cennych informacji na temat składu chemicznego tych obiektów, co pomaga w badaniach nad ewolucją Układu Słonecznego.
Obiekty te przedstawiają również wartość praktyczną. Obserwacje ich trajektorii i zachowania w atmosferze pozwalają na lepsze prognozowanie zagrożeń związanych z potencjalnie niebezpiecznymi asteroidami. Wielkość i energia bolidu może dostarczyć informacji o skutkach, jakie miałoby zderzenie większego obiektu z Ziemią, co jest kluczowe dla opracowywania strategii obrony planetarnej.
Czy bolidy są groźne?
Chociaż większość bolidów spala się całkowicie w atmosferze, niektóre mogą mieć groźne skutki, zwłaszcza jeśli są dużych rozmiarów. Przykładami są wydarzenia w miejscowościach Tungusk i Czelabińsk, które wywołały znaczne zniszczenia, choć na szczęście liczba ofiar była minimalna.
Naukowcy nieustannie monitorują przestrzeń kosmiczną, aby śledzić potencjalnie niebezpieczne obiekty, jednak zjawisko bolidów stanowi przypomnienie, że Ziemia nie jest całkowicie bezpieczna przed kosmicznymi kolizjami.
Krótkie podsumowanie o bolidach
Bolid to jedno z najbardziej spektakularnych i jednocześnie intrygujących zjawisk astronomicznych, które fascynuje ludzi od wieków. Dzięki jasnej poświacie i możliwości wywołania eksplozji, bolidy są widowiskowymi meteorami, które mogą dostarczać cennych danych naukowych i jednocześnie przypominać o zagrożeniach płynących z przestrzeni kosmicznej. Przykłady takie jak bolid czelabiński czy tunguski pokazują, że choć są one rzadkie, ich wpływ może być znaczny.
Polecamy również …
(1) Yeomans, D.K. (2013). Near-Earth Objects: Finding Them Before They Find Us. Princeton University Press.
(2) Kelley, M.S., & Gaffey, M.J. (1997). „Meteor Physics and Composition.” Journal of Geophysical Research, vol. 102, pp. 7417–7425.
(3) Ceplecha, Z. et al. (1998). „Meteor Phenomena and Bodies.” Space Science Reviews, vol. 84, pp. 327-471.
