Czas Greenwich (GMT, z ang. Greenwich Mean Time) to czas oparty na długości geograficznej zerowego południka, który przechodzi przez Greenwich, dzielnicę Londynu w Wielkiej Brytanii. GMT był tradycyjnie używany jako standardowy czas odniesienia w astronomii, nawigacji i międzynarodowych standardach czasowych. Jego znaczenie wywodzi się z faktu, że zerowy południk, tzw. Prime Meridian, przechodzi przez Królewskie Obserwatorium w Greenwich, które przez długi czas pełniło rolę międzynarodowego punktu odniesienia dla pomiaru czasu i długości geograficznej.
GMT został zdefiniowany jako czas słoneczny średni na południku Greenwich, co oznacza, że był to czas oparty na średniej pozycji Słońca w stosunku do tego południka. Około południa słonecznego Słońce znajduje się dokładnie na południu nad Greenwich, co stanowiło podstawę obliczeń GMT.
Jakie informacje znajdziemy w publikacji?
Historia i znaczenie GMT
Czas Greenwich po raz pierwszy został wprowadzony w połowie XIX wieku jako oficjalny czas w Wielkiej Brytanii, głównie na potrzeby kolei i telegrafu, które wymagały jednolitego systemu czasowego. Do tej pory każde miasto mogło ustalać własny czas lokalny na podstawie obserwacji astronomicznych, co powodowało problemy logistyczne w transporcie i komunikacji. W 1884 roku, podczas Międzynarodowej Konferencji Południków w Waszyngtonie, ustalono, że południk przechodzący przez Greenwich będzie południkiem zerowym (0° długości geograficznej), co uczyniło GMT globalnym standardem.
Przez wiele lat GMT służył jako główna strefa czasowa, od której odliczano inne strefy czasowe na świecie, co było szczególnie istotne w nawigacji morskiej i astronomii.
Polecamy również …
GMT a inne systemy czasowe
Z czasem GMT został zastąpiony przez czas uniwersalny (UTC), który jest bardziej precyzyjny, ponieważ uwzględnia zmiany prędkości obrotu Ziemi poprzez wprowadzenie sekund przestępnych. Mimo to GMT jest nadal szeroko używany w Wielkiej Brytanii i w wielu innych krajach jako odniesienie czasowe, zwłaszcza w kontekście systemów prawnych, na przykład podczas ustalania stref czasowych w zimie.
Różnice między GMT a UTC są minimalne – UTC opiera się na zegarach atomowych, podczas gdy GMT jest bardziej związany z ruchem obrotowym Ziemi. W praktyce dla użytkowników codziennych obie wartości są często uznawane za równoważne.
Przykłady zastosowania i znaczenie GMT
- Nawigacja morska i powietrzna – GMT był podstawowym czasem używanym do nawigacji na morzach i oceanach. Nawigatorzy opierali się na nim, aby precyzyjnie określać pozycję statków.
- Astronomia – obserwacje astronomiczne były wykonywane z użyciem GMT jako punktu odniesienia. W astronomii czas lokalny różni się w zależności od lokalizacji, ale obserwatoria na całym świecie mogły koordynować swoje obserwacje dzięki GMT.
- Media i telekomunikacja – międzynarodowe standardy telekomunikacyjne często korzystają z GMT do ustalania ram czasowych, zwłaszcza w przypadku programów radiowych i telewizyjnych, a także w kontekście harmonogramów transmisji.
- Systemy komputerowe – GMT, często równoważny z UTC w aplikacjach komputerowych, jest szeroko używany jako standardowy czas systemowy, umożliwiając synchronizację danych i operacji między różnymi strefami czasowymi.
Chociaż GMT został zastąpiony przez UTC, wciąż jest szeroko stosowany jako nieformalny, lecz dobrze rozpoznawalny standard czasowy, zwłaszcza w kontekście międzynarodowych harmonogramów. Na przykład Brytyjskie Koleje oraz system prawny Zjednoczonego Królestwa wciąż opierają się na GMT jako standardowym czasie w okresie zimowym, gdy nie obowiązuje czas letni.
GMT pozostaje również częścią kultury popularnej, gdzie odnosi się do standardu punktualności i synchronizacji na całym świecie. Przykładem jest zegar na Wieży Elizabeth (Big Ben) w Londynie, który do dziś działa w oparciu o GMT, reprezentując symbol dokładności czasu na arenie międzynarodowej.
W Polsce (w tym oczywiście w Warszawie) obowiązuje czas środkowoeuropejski (CET), który w porównaniu do czasu Greenwich ma przesunięcie o godzinę do tyłu (GMT+ 01:00).
(1) „Greenwich Time and the Longitude”, Derek Howse (Oxford University Press, 1980) – książka opisująca historię Królewskiego Obserwatorium w Greenwich oraz znaczenie ustalenia południka zerowego i czasu GMT.
(2) „Longitude: The True Story of a Lone Genius Who Solved the Greatest Scientific Problem of His Time”, Dava Sobel (Harper Perennial, 2007) – pozycja opisująca historię Johna Harrisona i jego wysiłki na rzecz rozwiązania problemu długości geograficznej, który jest ściśle związany z rozwojem GMT.
(3) Artykuły w czasopismach astronomicznych, takich jak Astronomy & Geophysics, dotyczące historii pomiaru czasu i jego zastosowania w astronomii.
