Projekt SPECULOOS, kierowany przez znanego astronoma Michaëla Gillona z Uniwersytetu w belgijskim Liège, właśnie odkrył nową planetę pozasłoneczną wielkości Ziemi, krążącą wokół gwiazdy SPECULOOS-3 – chłodnego czerwonego karła o rozmiarach Jowisza, z temperaturą powierzchniową rzędu 2600 °C. Ten układ planetarny znajduje się około 55 lat świetlnych od Układu Słonecznego. Po słynnym TRAPPIST-1, SPECULOOS 3 jest drugim tego typu systemem odkrytym wokół gwiazd tego typu.
Jakie informacje znajdziemy w publikacji?
Czym są ekstremalnie chłodne karły?
Na miało ultrachłodnych gwiazd karłowatych zasługują obiekty zbliżone wielkością do planety Jowisz, z temperaturą powierzchni mniejszą przynajmniej 2-krotnie, 10-krotnie lżejszą oraz 100-krotnie słabiej świecącą niż Słońce. Tego typu ciała niebieskie znajdują się na końcowym etapie swojej ewolucji, co oznacza w praktyce, że są one nawet 100 razy starsze w porównaniu do gwiazdy Układu Słonecznego. Według ustaleń będą to prawdopodobnie ostatnie świecące gwiazdy, kiedy to znany nam Wszechświat stanie się przestrzenią ciemną oraz niewyobrażalnie zimną.
Szacuje się, że w przestrzeni kosmicznej znajduje się ich nieporównywalnie więcej niż w przypadku żółtych karłów (do których należy Słońce), jednak słaba jasność powoduje problemy z ich napotkaniem oraz dalszą obserwacją. Trudność stanowi również dostrzeżenie i badanie układów planetarnych w samej Drodze Mlecznej, gdzie brązowe karły stanowią bardzo istotną część Galaktyki.
Polecamy również …
Odkrycie planety SPECULOOS-3 b
Odkryta w ramach projektu planeta SPECULOOS-3 b według ustaleń badaczy ma praktycznie ten sam rozmiar jak Ziemia. Według ustaleń okrąża ona swoją gwiazdę macierzystą w ciągu 17 godzin, natomiast prawdopodobna synchronizacja jej obrotu sprawia, że jest ona zwrócona jedną stroną w kierunku karła – stąd po jasnej stronie zawsze mamy dzień, natomiast po ciemnej jest noc.
Projekt konsorcjum SPECULOOS (skrót od ang. Search for Planets EClipsing ULtra-cOOl Stars), zainicjowany i prowadzony przez astronoma Michaëla Gillona, został specjalnie stworzony w celu poszukiwania egzoplanet wokół najbliższych ekstremalnie i skrajnie zimnych gwiazd karłowatych. Gwiazdy te są rozproszone po całym niebie, dlatego należy je obserwować pojedynczo przez kilka tygodni, aby mieć dużą szansę na wykrycie planet wykorzystując do tego metodę tranzytu. Tego typu obserwacje wymagają dedykowanej sieci profesjonalnych teleskopów robotycznych, której koncepcję podzielają naukowcy w ramach projektu SPECULOOS, prowadzonego wspólnie przez uniwersytety w Liège, Cambridge, Birmingham, Bernie, MIT i ETH Zürich.
Ideą projektu było stworzenie możliwości obserwacji pobliskich skrajnie chłodnych gwiazd karłowatych celem poszukiwania planet skalistych, nadających się do wykonywania bardziej szczegółowych badań i analiz. Już w 2017 prototyp SPECULOOS przy pomocy teleskopu TRAPPIST odkrył słynny układ TRAPPIST-1, w skład którego wchodzi siedem planet wielkości Ziemi, w tym kilka znajdujących się w tzw. ekostrefie.
Gwiazda karłowata SPECULOOS-3 jest ponad 2-krotnie chłodniejsza od Słońca – jej średnia temperatura powierzchni wynosi około 2600 °C. Ze względu na swoją niezwykle krótką orbitę (co determinuje odległość od gwiazdy macierzystej) planeta otrzymuje prawie 16-krotnie więcej energii niż Ziemia otrzymuje od Słońca i dlatego SPECULOOS-3 b jest dosłownie bombardowana promieniowaniem wysokoenergetycznym. Z tego powodu właśnie bardzo mało prawdopodobne jest istnienie w takich warunkach warstw atmosfery. To stwarza jednak duże możliwości analizy i dokładniejszego badania takich planet oraz ich macierzystych chłodnych gwiazd karłowatych.
Egozplaneta SPECULOOS-3 b to również bardzo dobry cel do obserwacji dla przyrządów i instrumentów pomiarowych znajdujących się na pokładzie Kosmicznego Teleskopu Jamesa Webba, który swoją misję badania przestrzeni kosmicznej rozpoczął już w 2021 roku. Odkrycie planety jest dowodem na możliwości obserwatorium SPECULOOS-North do wykrywania tego rodzaju obiektów wielkości Ziemi nadających się do bardziej szczegółowych badań.
Dzięki wsparciu finansowemu belgijskiego regionu Walonii i Uniwersytetu w Liège powstały dwa nowe teleskopy Orion i Apollo, które wkrótce dołączą do Artemis na płaskowyżu wulkanu Teide (Teneryfa), co pozwoli na zintensyfikowanie obserwacji i badań.
Polecamy również …
(1) Sciencedaily.com / „Detection of an Earth-sized exoplanet orbiting the ultracool dwarf star SPECULOOS-3”
(2) Sci.news / „Earth-Sized Exoplanet Found Orbiting Nearby Ultracool Red Dwarf”
(3) Science.nasa.gov / „Discovery Alert: An Earth-sized World and Its Ultra-cool Star”
(4) Space.com / „Earth-size planet discovered around cool red dwarf star shares its name with a biscuit”
