Planeta karłowata - co to jest? Definicja i charakterystyka na Odkrywcyplanet.pl 2024

Zainteresowanie tego typu obiektami nabrało szczególnej ekspansji, kiedy to IAU (Międzynarodowa Unia Astronomii) zdecydowała o zdegradowaniu Plutona do pozycji planety karłowatej.

Ceres - planeta karłowata — Ceres – planeta karłowata

Dość cienka umowna granica pomiędzy klasyfikacją poszczególnych obiektów była tematem wielu sporów oraz interpretacji. Po wielu wysiłkach udało się z grubsza ustalić, czym różni się planeta oraz planety karłowatej.

Jakie informacje znajdziemy w publikacji?

Definicja i klasyfikacja obiektu jako planety karłowatej

obiekt musi orbitować wokół gwiazdy, w naszym przypadku – Słońca,
musi być typu sferycznego,
nie posiada wystarczająco silnej grawitacji do przechwytywania obiektów,
nie może być księżycem,
dzieli swoją orbitę z innymi obiektami-odłamkami astronomicznymi, których nie był w stanie usunąć.

Bezpośrednią przyczyną usunięcia Plutona z listy planet była właśnie zbyt mała masa, przez co nie jest on w stanie wytworzyć dostatecznie silnej grawitacji.

Planety karłowate w Układzie Słonecznym

Ceres – obiekt znajduje się 414 mln km od Słońca, posiada średnicę wynoszącą 942 km, a jego okres obiegowy wynosi 4,6 roku ziemskiego;
Pluton – obiekt znajduje się 5,9 mld km od Słońca, posiada średnicę wynoszącą 2306 km, a jego okres obiegowy wynosi 248 lat ziemskich;
Haumea – obiekt znajduje się 6,5 mld km od Słońca, posiada średnicę wynoszącą 1436 km, a jego okres obiegowy wynosi 283 lata ziemskie;
Makemake – obiekt znajduje się 6,9 mld km od Słońca, posiada średnicę wynoszącą 1500 km, a jego okres obiegowy wynosi 310 lat świetlnych;
Eris – obiekt znajduje się 10,1 mld km od Słońca, posiada średnicę wynoszącą 2326 km, a jego okres obiegowy wynosi 557 lat ziemskich.

Jak się okazuje, na liście znajduje się wiele innych obiektów, które są rozpatrywane pod kątem sklasyfikowania ich jako planet karłowatych. Dotyczy to przede wszystkim tych znajdujących się w Pasie Kuipera (pas masywnych obiektów astronomicznych za Neptunem) i Obłoku Oorta (uważany za zewnętrzną krawędź Układu Słonecznego).

Popularne zestawienia sprzętu do obserwacji

Czym różnią się planety karłowate?

Dotychczas sklasyfikowane obiekty astronomiczne jako planety karłowate różnią się między sobą, podobnie jak planety Układu Słonecznego. Dotyczy to zarówno ukształtowania powierzchni, jak i składu chemicznego.

Pomimo stosunkowo niewielkich rozmiarów planety karłowate również mogą posiadać księżyce, czego przykładem może być Pluton i jego naturalne satelity – m.in. Charon, Nix czy też Hydra. Ten największy dotychczas sklasyfikowany przedstawiciel planet karłowatych jeszcze do 2006 roku był ustawiony w jednym szeregu z podstawowymi planetami Układu Słonecznego.
Z kolei przywołując inną planetę Eris – mówimy o obiekcie, który jest najzimniejszym dotychczas zbadanym miejscu w naszym Układzie Słonecznym, gdzie temperatura wynosi -250°C. Ta planeta znajduje się w dysku rozproszonym – bardzo zimnym regionie znajdującym się aż za orbitą Neptuna.
Kolejnym obiektem wartym wspomnienia, swym wyglądem przypominającym ogromną sferyczną asteroidę, jest Ceres. To właśnie jego rozmiary były podstawą do sklasyfikowania go jako planety karłowatej, choć należy nadmienić, że jest najmniejszą z dotychczas poznanych. To największy reprezentant pasa asteroid, który znajduje się między Marsem i Jowiszem, który wyróżnia się w tak dużym stopniu, że stanowi 25% masy wszystkich obiektów znajdujących się w tej lokalizacji.
Kolejny przedstawiciel obiektów transneptunowych – Makemake – podobnie jak Eris cechuje się pokrywą lodową z metanu. Niezwykle efektowne błyszczenie się powierzchni tej planety karłowatej zawdzięczamy prawdopodobnie lodowi azotowemu, który powstaje w wyniku procesów wulkanicznych zachodzących na Makemake. Również i tutaj zaobserwowano zjawisko kriowulkanizmu.
Sklasyfikowana jako planeta karłowata Humea stanowi nie lada ciekawostkę ze względu na to, że obiekt ten jest niesferyczny (charakterystyczna cecha planetoidy lub asteroidy). Ze względu na swój kształt mocno przypomina jajko. Efekt rozciągnięcia tego ciała niebieskiego nastąpił w wyniku szybkiego ruchu obrotowego wokół osi o najkrótszej długości. Co jest powodem tak dużej prędkości obrotowej? Prawdopodobnie nastąpiło to w wyniku zderzenia z innym obiektem lub obiektami. Powłoka lodowa stanowi 3/4 łącznej powierzchni Humei.