Blazar

Blazar to jeden z najpotężniejszych i najbardziej energetycznych obiektów w kosmosie, należący do klasy aktywnych galaktyk. Jego szczególną cechą jest to, że znajduje się w jądrze galaktyki, gdzie supermasywna czarna dziura pochłania materię i emituje ogromne ilości energii. Obiekt tej kategorii jest rodzajem kwazara, w którym dżet plazmy wystrzeliwany z okolic czarnej dziury jest skierowany bezpośrednio w kierunku Ziemi, co sprawia, że wydaje się niezwykle jasny i zmienny na obserwowanym niebie.

Typy blazarów

Blazary dzielą się na dwie główne kategorie: obiekty BL Lac oraz kwazary OVV (Optically Violently Variable).

• BL Lac to blazary o słabym widmie emisyjnym, gdzie dominuje promieniowanie synchrotronowe, a ich zmienność w świetle widzialnym i radiowym jest intensywna.
• Z kolei kwazary OVV charakteryzują się bardzo silną zmiennością w zakresie optycznym i emisją linii spektralnych, co czyni je bardziej złożonymi obiektami do obserwacji. Oba typy blazarów są uważane za aktywne jądra galaktyk, gdzie centralną rolę odgrywają supermasywne czarne dziury.

Mechanizm działania blazara

Blazary to obiekty, w których supermasywna czarna dziura (o masie od milionów do miliardów mas Słońca), pochłania materię z otaczającego dysku akrecyjnego. Część tej materii nie wpada bezpośrednio do czarnej dziury, lecz jest wyrzucana w formie relatywistycznych dżetów plazmy z prędkościami bliskimi prędkości światła. Dżety te emitują promieniowanie w szerokim zakresie długości fal – od fal radiowych, aż po promieniowanie gamma.

Kwazary tego typu emitują silne promieniowanie synchrotronowe (powstające w wyniku ruchu naładowanych cząstek w polu magnetycznym) oraz promieniowanie komptonowskie (wynikające z zderzeń fotonów z cząstkami o wysokich energiach).

Polecamy również …

• Kwazar P172+18 z potężnym dżetem, napędzanym przez supermasywną czarną dziurę
• Czy można przeżyć wpadnięcie do czarnej dziury? Naukowcy wyjaśniają
• Galaktyka B2 0402+379 ukrywa supermasywny układ podwójny czarnych dziur! Naukowcy oszacowali jego masę

Charakterystyka i przykłady blazarów

Jedną ze szczególnych cech blazarów jest ich zmienność w czasie. Blazary potrafią w krótkim czasie zmieniać swoją jasność – od kilku dni, a czasem nawet godzin. Wynika to z turbulencji i zmienności w dżetach oraz procesów fizycznych w pobliżu czarnej dziury. Inną ważną cechą blazarów jest emisja promieniowania w szerokim spektrum, które obejmuje fale radiowe, światło widzialne, promieniowanie rentgenowskie i gamma. To sprawia, że obserwuje się je na wielu długościach fal za pomocą różnych teleskopów i instrumentów.

Jednym z najbardziej znanych blazarów jest BL Lacertae, od którego pochodzi nazwa całej klasy blazarów typu BL Lac. BL Lacertae znajduje się w gwiazdozbiorze Jaszczurki i jest jednym z najlepiej zbadanych obiektów tego typu. Innym znanym blazarem jest 3C 454.3, który znajduje się w odległości około 7.2 mld lat świetlnych od Ziemi i w pewnych momentach staje się jednym z najjaśniejszych obiektów widocznych w całym kosmosie.

Blazary dostarczają informacji o ekstremalnych warunkach fizycznych, które nie występują nigdzie indziej we wszechświecie. Analiza promieniowania emitowanego przez te obiekty pozwala lepiej zrozumieć procesy zachodzące wokół supermasywnych czarnych dziur oraz mechanizmy powstawania dżetów. Ponadto blazary odgrywają ogromną rolę w badaniach nad promieniowaniem gamma, co pomaga rozwijać astrofizykę wysokich energii.