W astronomii skrót AGN oznacza Aktywne Jądro Galaktyki (ang. Active Galactic Nuclei). AGN to centralne obszary galaktyk, gdzie znajduje się bardzo jasne i energetyczne źródło, którego nie można wytłumaczyć obecnością gwiazd czy zwykłego pyłu galaktycznego. Te obszary są aktywne ze względu na intensywne procesy zachodzące wokół umieszczonej centralnie supermasywnej czarnej dziury.
Jakie informacje znajdziemy w publikacji?
Elementy AGN
- Supermasywna czarna dziura – ogromna czarna dziura o masie milionów lub miliardów razy większej niż masa Słońca, znajdująca się w centrum galaktyki.
- Akrecja – materia z otaczającej galaktyki opada ku centralnej czarnej dziurze, a proces ten nazywany jest akrecją. Podczas tego procesu energia uwalniana jest w postaci promieniowania rentgenowskiego, promieniowania gamma i innych form.
- Dyski akrecyjne – materia, zanim wpadnie do czarnej dziury, często tworzy dysk akrecyjny wokół niej. W dysku tym materia obraca się i emituje intensywne promieniowanie.
AGN są jednymi z najjaśniejszych obiektów w Wszechświecie i zarazem obszarami intensywnych badań w dziedzinie astrofizyki. Istnieje wiele różnych typów AGN, w tym kwazary, radiogalaktyki, czy też seyfertowskie galaktyki.
Badanie AGN pomaga nam zrozumieć procesy fizyczne zachodzące w skrajnych warunkach grawitacyjnych i energetycznych oraz ich wpływ na ewolucję galaktyk.
Może również zainteresować …
Przykłady Aktywnych Jąder Galaktyk
- Kwazary – jedne z najjaśniejszych znanych obiektów astronomicznych. Są to bardzo odległe AGN, zwykle zlokalizowane w centrach młodych galaktyk. Kwazary emitują ogromne ilości energii, w tym światła widzialnego, promieniowania rentgenowskiego i radiowego. To gwiazdopodobne źródła radiowe (ang. Quasi-Stellar Radio Sources).
- Radiogalaktyki – galaktyki, których centralne obszary emitują intensywne promieniowanie radiowe. Charakteryzują się dużą ilością promieniowania elektromagnetycznego w zakresie radiowym, co jest wynikiem aktywności czarnej dziury w ich jądrze.
- Seyfertowskie galaktyki – to galaktyki, których jądra są bardzo jasne w promieniowaniu elektromagnetycznym, zwłaszcza w obszarze promieniowania rentgenowskiego. To jedne z najczęstszych typów AGN w naszym otoczeniu kosmicznym. Do tej kategorii można zaliczyć podgrupę galaktyk Narrow-Line Seyfert 1 (NLS1), które cechują się węższą linią emisyjną w ich spektrum. Galaktyki Seyferta są zwykle bliżej Ziemi (dziesiątki mln lat świetlnych), co sprzyja obserwacjom tego typu struktur.
- Lacertydy – obiekty typu BL Lacertae (BL Lac), wykazują zmienność w zakresie światła widzialnego, a także w zakresie radiowym i promieniowania gamma. Charakteryzują się również płaskim kontinuum spektralnym.
- Zmienne AGN – niektóre galaktyki zmieniają swoją aktywność z czasem, przechodząc z nieaktywnego stanu do stanu aktywnego lub odwrotnie. Takie obiekty nazywane są changing-look AGN.
Te przykłady ilustrują różnorodność i złożoność Aktywnych Jąder Galaktyk oraz różnice w ich właściwościach. Badanie tych obiektów pomaga astronomom zrozumieć procesy, które zachodzą w centrum galaktyk i ich wpływ na otaczające środowisko.
Może również zainteresować …
Teleskop Hubble’a na tropie AGN
Przez lata instrumenty Hubble’a obserwowały Aktywne Jądra Galaktyk, w tym kwazary. W 1996 r. 100-tysięczną ekspozycją Hubble’a był kwazar znajdujący się 9 miliardów lat świetlnych od Ziemi. Hubble odkrył także najjaśniejszy kwazar, jaki kiedykolwiek widziano we wczesnym Wszechświecie.
W 2011 roku Kosmiczny Teleskop Hubble’a wykonał zdjęcie AGN w sercu galaktyki Markarian 509, oddalonej o 500 milionów lat świetlnych. Do badań wybrano właśnie to AGN, ponieważ wiadomo, że różni się ona jasnością, co wskazuje na turbulentny przepływ materii. Badania AGN prowadzone przez Hubble’a dostarczyły także wglądu w interakcję supermasywnych czarnych dziur z galaktykami macierzystymi.
Do najwspanialszych zdjęć galaktyk wykonanych przez Hubble’a należą te ze świecącymi aktywnymi jądrami, takie jak ESO 021-G004 i IC 4870.
(1) esahubble.org / „Active Galactic Nucleus”
(2) webbtelescope.org / „What Are Active Galactic Nuclei?”
