Fobos jest większym z dwóch księżyców Marsa i ma średnicę 22,5 km, a jego wymiary to 27 x 22 x 18 km. Okres obiegowy jest bardzo krótki i wynosi niecałe 8 h, w efekcie czego Fobos okrąża Marsa trzy razy w ciągu doby w bardzo niewielkiej odległości, a w niektórych miejscach na Marsie nie zawsze można go zobaczyć.
Najnowsze badania sugerują, że rowki na Fobosie mogą być wytwarzane przez siły pływowe – wzajemne przyciąganie grawitacyjne Marsa i księżyca. Początkowo naukowcy sądzili, że powstały one w wyniku sporego uderzenia, w efekcie którego obserwujemy dziś krater Stickney.
Księżyc Fobos został odkryty 17 sierpnia 1877 roku przez amerykańskiego astronoma Asapha Halla.
Jakie informacje znajdziemy w publikacji?
Podstawowe informacje o Fobosie
Powierzchnia księżyca jest zdeterminowana przez liczne uderzenia meteorytów oraz większych obiektów.
Fobos zbliża się do Marsa z prędkością 1,8 metra co 100 lat; w takim tempie albo uderzy w Marsa za 50 milionów lat, albo rozpadnie się na mniejsze struktury. Jego najbardziej widocznym elementem jest krater Stickney o długości 9,7 km, wypełniony drobnym pyłem.
Fobos i Deimos są prawdopodobnie zbudowane ze skały podobnej do czarnawych węglowych asteroid chondrytowych. Obserwacje przeprowadzone przez Mars Global Surveyor wskazują, że powierzchnia tego małego księżyca została ukształtowana przez meteoroidy, które pozostawiły poprzez osuwiska ciemne ślady wyznaczające strome zbocza gigantycznych kraterów.
Pomiary dziennych i nocnych stref Fobosa pokazują ekstremalne zmiany temperatur, gdzie na dystansie kilku kilometrów mogą się one różnić o kilkadziesiąt stopni. Wysokie temperatury dla Fobos, jakie zmierzono, to – 4°C, a natomiast niskie – 112°C. Ta intensywna utrata ciepła jest prawdopodobnie wynikiem drobnego pyłu na powierzchni Fobosa, który nie jest w stanie zatrzymać ciepła.
Fobos nie posiada atmosfery. Księżyc ten może być przechwyconą przez grawitację Marsa asteroidą, jednak nie ma zgody co do prawdziwości tej teorii.
Księżyc Fobos bierze swoją nazwę od mitycznego syna Aresa, greckiego odpowiednika rzymskiego boga Marsa. Fobos, którego imię oznacza strach lub panikę, jest bratem Deimosa.
Misje badające księżyc Fobos
Fobos krąży zaledwie kilka tysięcy km nad powierzchnią Czerwonej Planety. Bliskość Marsa jest jednym z powodów, dla których astronomowie nie mogli dostrzec tego satelity do końca XIX wieku. W rzeczywistości księżyc zbliża się do Marsa na przestrzeni wieków i ostatecznie albo ulegnie rozerwaniu przez siły grawitacyjne, albo rozbije się o powierzchnię Marsa.
Misja NASA o nazwie Mars Reconnaissance Orbiter wykonała zdjęcie Fobosa z odległości około 6 800 km.
Kontynuując eksplorację, naukowcy mogli dowiedzieć się więcej o satelitach krążących wokół Marsa. Sowiecka misja Phobos 2, czy też europejska misja bezzałogowa Mars Express dostarczyły więcej wskazówek na temat dwóch księżyców marsjańskich (zbliżyła się do Fobosa na odległość 67 km). Misja MAVEN NASA (Mars Atmosphere and Volatile Evolution) również otrzymała zadanie, aby dowiedzieć się więcej o składzie Fobosa.
Łazik marsjański NASA o nazwie Curiosity wykonał zdjęcie większego marsjańskiego księżyca Fobos podczas sesji obserwacji nieba na Marsie, opublikowane 26 września 2012 roku.
W 2011 roku Rosja próbowała wysłać sondę o nazwie Phobos-Grunt na marsjański księżyc, która miała powrócić na Ziemię w 2014 roku z próbkami powierzchni. Sonda została jednak uwięziona na orbicie Ziemi z powodu problemów z rakietą. Phobos-Grunt ostatecznie spadła na Ziemię na początku 2012 roku i rozbiła się na Oceanie Spokojnym.
Agencja kosmiczna NASA rozważa misję Phobos Surveyor, która rozmieściłaby małe sondy na powierzchni księżyca. Misja jest finansowana w ramach programu NASA Innovative Advanced Concepts, który analizuje przyszłościowe koncepcje.
W 2024 r. Japońska Agencja Eksploracji Kosmicznej (JAXA) planuje uruchomić misję Mars Moons eXploration (MMX), aby dotrzeć zarówno do Fobosa, jak i Deimosa. Sonda MMX ma wylądować na powierzchni Fobosa i zebrać próbki, które zostać sprowadzone na Ziemię w 2029 roku.
W 2016 roku zaproponowano tanią misję orbitera Marsa o nazwie PADME (Phobos And Deimos and Mars Environment), aby zbadać jego księżyce. Jednym z jego głównych celów było scharakteryzowanie, skąd pochodzą Deimos i Fobos – niezależnie od tego, czy zostały stworzone w tym samym czasie co Mars, czy pochodzą one z pasa asteroid. PADME brało udział w programie Discovery NASA, jednakże do misji ostatecznie nie doszło.
Niektórzy zwolennicy lotów kosmicznych sugerowali również, że NASA powinna dokonać eksploracji Fobosa jeszcze przed Marsem (planowana załogowa misja do 2030 roku). Jednak problem stanowią potężne erupcje słoneczne mogące naładować regiony marsjańskiego księżyca do setek woltów, potencjalnie wpływając na sprzęt elektroniczny. Z tego powodu astronauci lub łaziki mogą gromadzić znaczne ładunki elektryczne podczas przemierzania nocnej strony Fobosa (zwróconej w stronę Czerwonej Planety w dzień marsjański).
Odkrycie i nadanie nazwy księżycowi
Na początku XVII wieku niemiecki astronom Johannes Kepler zasugerował, że Mars może mieć dwa księżyce, biorąc pod uwagę, że leży on między Ziemią a Jowiszem, o których wiadomo, że mają odpowiednio jednego i cztery naturalne satelity. Nie znaleziono jednak dowodów na istnienie takich księżyców.
Chociaż większość naukowców uważała, że Mars nie posiada księżyców, amerykański astronom Asaph Hall przeprowadził metodyczne badanie z amerykańskiego obserwatorium morskiego w Waszyngtonie, szukając satelitę znacznie bliżej planety.
Po bezskutecznych poszukiwaniach zrezygnowany Hall miał się poddać, jednak jego żona Angelina namówiła go, by kontynuował obserwację. Następnej nocy, 12 sierpnia 1877 roku, odkrył księżyc, który później będzie znany jako Deimos. Sześć dni później znalazł także Fobosa. Dwa księżyce leżały tak blisko planety, że zostały ukryte przez blask Marsa. Ich niewielkie rozmiary powodują, że są to dwa najmniejsze księżyce w Układzie Słonecznym, przy czym większy Fobos jest ponad 7 razy masywniejszy niż jego towarzysz Deimos.
Podstawowe dane o Fobosie
- Promień księżyca: 11,256 km
- Półwysoka oś wokół Marsa (odległość od centrum planety): 9 376 km
- Perycentrum (najbliższy środkowi masy punkt orbity): 9 234 km
- Apocentrum (najbliższy środkowi masy punkt orbity): 9 518 km
- Mimośrodowość orbity: 0,0151
- Nachylenie orbity: 1,075 stopnia
- Okres orbitalny: 7,65 godziny
- Objętość księżyca: 5 729 km3
- Pole powierzchni księżyca: 1 548 km2
- Masa: 1,0659 x 1016 kg
- Gęstość: 1,872 g/cm3
- Średnia grawitacja na powierzchni: 0,0057 m/s2
- Prędkość orbitalna księżyca: 2,138 km/s
- Prędkość ucieczki: 41 km/h
Astronomiczne zapytania:
- fobos